Shënime nga arkiva e qytetit D

Romani i dytë “Shënime nga arkiva e qytetit D.”, botoi SHB”Faik Konica”, Prishtinë

- Fragment

1.

         Pas atyre krimeve që u shpallën si të kryera, Altin Lluka ishte i bindur se nuk qe rastësi ajo që pa në oborrin e vet.

         Kishte ardhur një njeri, i cili po e therte një ka në mes të oborrit. Të tjerët ia mbanin. “I vetmi ti je fatzi e fatlum të njëjtën kohë”, i foli ai që ia mbante thikën te qafa.

         Kur kreu punë, në dorë i mbeti thika e përgjakur.

         Deshi t’i thoshte edhe diçka, por e kuptoi se kau nuk e dëgjonte. Kafsha e gjorë, me thikën e ngulur gjer në palcë, nuk kishte mundësi të mbrohej. Por, pagëzimi i një kafshe të mundur me fjalët “ fatzi e fatlum”, nuk ishte asgjë tjetër, pos një shpikje e atij që i pëlqente të ftohtët e kafshës. “Tani jam më i madhi këtu. Ndryshe, ti je luftëtar që nuk kursehesh as pas betejës”, i foli përsëri ai.

         Pse kau ishte “fatzi e fatlum” në të njëjtën kohë, Altini nuk e kuptoi. Mirëpo, derisa po e kujtonte këtë enigmë si proverb të kasapit, që mbante thikën në dorë, nëpër mend iu kujtua një tjetër moment. Një natë, i kishte ardhur një njeri te porta, dhe i kishte trokitur.

         “Kush je ti?”, e kishte pyetur Altini, e ai ishte përgjigjur:

         “Hape, jam kalimtar i mesnatës! S´jam as vdekja, as lindja! Sjell kumtin për shkëlqesinë e Tij: qyteti është i rrethuar! Me shtatë shpirtra të maces po vi!”

         Fytyra e zverdhur, gjaku, plaga e trupit ishin argumente se vërtetë ai e kishte përjetuar mundimin për shtatë shpirtrat. Deshi të thërrasë: një herë tjetër, ju lutem, se sonte e kemi një grua në lindje, por, ishte e kotë. Dera e portës kërciti vajtueshëm. I panjohuri hyri siç ishte i përgjakur, me plagë trupi.

         Altinit i ra ndërmend se, në këtë kohë, në këtë çmenduri kohe, nuk mbahet porta e hapur. Por ishte vonë. I çmendur, i tha vetes. Duhej të isha kujtuar sa ishte dritë, e jo tani që është errësuar. Të paktën, ai nuk i besonte se rastësisht, edhe ka mbetur dera hapur.

         Besimi tek koha e ditës dhe e dritës e kishte tradhtuar. Meqenëse ishte një kohë e mërrolur, dhe nata e dita i ngjanin njëra-tjetrës, nuk deshi të mendojë se në oborr është ther një ka. Nga dera ku qëndronte vazhdimisht duke i shikuar kalimtarët, që ecnin rrugës, herë -herë e kthente kokën nga ai njeriu që e mbante thikën në dorë. E shikonte kafshën e gjorë, që ishte shtrirë përtokë. Ajo, për të mbramë herë, shpurdhi dy-tri herë me këmbët e prapme. Nga pamja e krijuar, Altinit i mbeti një ndjesi nga trishtimi. Ajo ndjesi i erdhi shumë e ngjashme, sikur atëherë kur foli me të plagosurin në derë të oborrit. Sado që nuk i kujtohet saktësisht, të tjerët thonë se nga dera disa herë kishte folur vetmevete: ,,Arratisu, miku im! Nuk të takon ta shikosh kafshën e përgjakur! Kafsha është e pafajshme!...”

         Për një kohë shumë të gjatë, derisa e shikonte kaun dhe e rikujtonte të plagosurin, pas shpinës, e ndjeu dihatjen e një fëmije që po ikte i frikësuar, kur e pa gjakun. Këtë nuk është dashur ta lejonin, mendoi derisa fëmija po qante.

         „Si nuk u mbushëm mend?”, tha dikush. „Në sytë e fëmijës krijojmë imazh trishtues; thika në qafën e kaut, gjaku në mes të oborrit dhe plaga ende pa u harruar në trupin e të panjohurit, janë të tmerrshme. Në të vërtetë, ne jemi vetë ata që i bëjmë veprat trishtuese dhe frikësuese.”

         Ktheu kryet majtas e djathtas, për ta kërkuar me sy fëmijën e frikësuar nga gjaku, por ai nuk ishte. "I çmendur!", e përsëriti atë që e kishte dëgjuar shumë herë, kur njeriu i drejtohet vetes nga një trishtim a frikësim. Si ka mundur të ndodhë kjo?! Para fëmijëve njeriu ka ekspozuar “mantelin e shëmtisë” nietzchiane. Ky mantel shëmtimi nuk është gjë tjetër, veçse një lëkurë e zezë, me të cilën e mbulojmë trupin dhe fytyrën çdo ditë.

         Mungesë mirësjelljeje. Ose , pse nuk mësohemi ndryshe. Siç e thotë Markezi; “Të gjithë qentë mund të qajnë, po t´i mësosh. Puna është se të zotët e tyre e shikojnë jetën duke i edukuar me zakone që ua shpifin, si për shembull, qysh të hanë nëpër pjata, ose si t´i bëjnë pisllëqet e tyre me orar, dhe në të njëjtin vend. Dhe harrojnë t´ua mësojnë gjërat më të natyrshme që u pëlqejnë, si të qajnë e si të qeshin”.

         Derisa po e përsëriste mendimin markezian, të tjerët u qeshën me pamjen e Altinit. Ndoshta, ashtu iu duk atij.

         Një grua rreth të dyzetave, kur e pa oborrin e përgjakur, foli:

         “Më mësoni t’i lutem Zotit! Kurrë nuk u luta në jetë!”.

         Sa u bë gati t´ia thoshte fjalën e parë, hyri një tjetër grua, në duar mbante një krijesë të re. Pse u tremb Altini deri në atë masë, kur e pa atë foshnje, asnjëherë gjer sot nuk e ka shpjeguar. “Pse u tremba për dhuratën që na fali Zoti?! Vërtet, nuk e kuptoj as sot. Frika ishte bërë më e fuqishme se dashuria. Ç´më ngjau? As sot për atëherë nuk e di!” e përsëriste shpesh këtë Altini. Vaji i foshnjës së porsalindur, ia kujtoi të përfolurën e lënë nëpër kohë dhe Zaratustrën: “Gjithçka tek gruaja është mister, dhe gjithçka tek gruaja e ka një zgjidhje, e kjo quhet barrë”.

         Pse e kujtoi këtë?

         Sepse iu kujtua një enigmë e çuditshme për një grua. Ky mister, për gruan barkfryrë, ishte përhapur si thirrje gojë më gojë, dhe njerëzit nuk e kishin kuptuar se ajo, ishte,  a nuk ishte grua e martuar. Duke e menduar gruan barkfryrë, atij iu riprodhua në kokë një ngjarje e shkuar.

         Dy shtëpi përtej shtëpisë së tij, një mort i parakohshëm.

         Pal Lluka vdiç në rrethana misterioze. Në qytetin D. u krijuan rrëfime të çuditshme rreth vdekjes së tij. Për gruan e Palit, Mrikën, ose siç e quanin gjithë lagja „Vejusha e Pal Llukës”, dikush e kishte qitur fjalën se ajo ishte me barrë pa pasur burrë. U bë grua me fjalë. Kështu drama tragjike rreth vdekjes së Palit, dalëngadalë, po kthehej në një ngjarje tragjikomike. E po, aso bote, kur erdhën prindërit për ta marrë „Vejushën e Palit”, diçka ndryshoi. Por i kujtohen fjalët e babait të Palit, kur i tha mikut: „Pa ruaje se kjo grua me barrë, kur do të lindë fëmija, është i këtij trualli“.

         Gruaja fatkeqe, duke i dëgjuar këto fjalë, asnjëherë nuk i shkoi mendja të pyeste se kujt i takon fëmija në bark të nënës. Por, tha: „Ç´punë keni me fëmijën tim?”.

         Më në fund, tamam kur ishte harruar gati në tërësi enigma për barkfryrën, doli fjala se fëmija i porsalindur nuk ishte kopil. Fëmijë pa babë. Duke e paramenduar me kohë këtë zgjidhje, erdhi mendimi tjetër për krijesën e re, se duhet pagëzuar sipas zakonit me emrin e atij mysafirit që ka qëlluar në konak në momentin e lindjes së tij. Po mysafiri, një i plagosur, i skuqur nga gjaku dhe plaga, si e kishte emrin?

         As Altini, as gruaja që lindi atë çast, nuk e kishin menduar se ç´emër do të merrte krijesa e re. Kurse mysafirin nuk e kishin pyetur për emër. Kur gruaja lajmëroi për lindjen e fëmijës, i panjohuri, me një nënqeshje, për herë të parë, pak më i gëzuar se herëve të tjera, po bëhej gati ta zbrazte një pushkë, ndryshe nga ato pushkët e vjetra.

         Dikush foli:

         „Ai që s´e njeh besën për besë, s´e njeh zotin për zot!”.

         „Lëre”, -i tha Rrusta i Alisë. „Këtu ka gëzim të dyfishtë”.

         „Përnjëmend kanë filluar ta qartin besën, se në shtëpi të huaj nuk qitet pushkë pa të dhënë leje i zoti i shtëpisë”, -foli një plak.

         Me përjashtim të këtyre shqetësimeve, mendoi Altini, nuk do të duhej të isha shumë i gëzuar, po as shumë fatkeq. Tani puna është si t'i shlyej kujtimet për kaun fatzi e fatkeq, për gruan barkfryrë e fëmijën kopil të „Vejushës së Palit”, dhe për „në shtëpi të huaj nuk qitet pushkë, pa të dhënë leje i zoti i shtëpisë”. Kjo ishte nyja që ishte lidhur, e Altini nuk e gjente fillin e fijes. Ndërkohë, mundohej të mos e humbiste fillin e asaj kohe që po kalonte, dhe të asaj që pritej të vinte. Në këtë kohë, gjithnjë e më shumë, po mësohej me pamjen e oborrit, duke i shlyer ato pamjet e mbetura shumë gjatë brenda trurit.

         Ishte duke e kujtuar historinë e të plagosurit, kur erdhi dikush e i tha:

         „Sonte do t´ia shtrojmë!”.

         Ai e kuptoi ndryshe këtë.

         „Është ndonjë festë që e paskam harruar?”.

         „Jo”, -tha lajmëtari. „Kur theret një ka si ky, në mbrëmje mblidhemi”.

         „Çudi, a u dashka njeriu të festojë kur theret kafsha!”,- mendoi Altini, por nuk foli. Në familjen e gjerë të Altin Llukës, zakonisht, këto ndeja bëhen në odën e ndërtuar apostafat për miq. Për darkë, e zonja e shtëpisë përgatit një bukë misri, mish të pjekur, por edhe lakra me mish. Atë natë, derisa po përgatitej darka, vëllai i madh e shtroi një sofër të vogël. Mbi të vendosi një shishe me raki. Kush e pinte, dhe kush nuk e pinte, u mblodhëm rreth sofre.

         Një fqinj, që ishte rritur në Gjermani, nuk e hante mishin.

         „Është vegjetarian”, tha dikush. Mbase askush nuk e mori këtë si risi, vëllai i madh ia nisi me tregu për Shkup e për Shkodër. Tregoi se kur i kanë ndjekur Isniqin nga Lugu i Moravës, atje nga Molla e Kuqe, e kishin pas harruar kaun e zi. Pas dy-tre muajve, duke u borroçitur i ziu ka, erdhi nga Nishi në Isniq.

         „Mos ai kau që ka ardhur nga Nishi, ishte kau që e therën në oborrin tonë?”-pyeti Altini.

         „Hajvan!- i tha dikush. - „Koha e kaut të Isniqit ka qenë kur i shpërngulën shqiptarët nga Molla e Kuqe këndej”.

         Mirëpo në këtë dialog diçka ndryshoi: Për një çast, ndërhyri televizioni: „Nesër nga burgu i Nishit lirohen të burgosurit e qytetit D. ”.

         „Nuk e besoj!”

         „Nga andej, vetëm të vdekur mund të vinë.”

         Altinit si në përrallë, iu kujtua kau i Isniqit, që erdhi nga Nishi, dhe lajmi në televizion. Qyteti i Nishit po i shfaqej gjithnjë e më shpesh, por tani jo si në tregimet e as si ajo historia e Çela- Kullës së Nishit, që qenka ndërtuar me krena njerëzish, por si realitet i ri. Drama, e quajtur „ Burgu i Nishit“, Altinit iu duke si diçka e paimagjinueshëm, si diçka në kërkim. Dikush e pret gjithë jetën, dhe nëse asnjëherë nuk ke mundur ta paramendosh si ndodhë ajo, ti ndalesh dhe nuk i beson.

         Ose i frikësohesh për diçka që nuk shpjegohet.