Sadik Krasniqi: KOD I VEÇANTË I TË RRËFYERIT

Arif Molliqi: "Simfonia për darkën e qenit", "Faik Konica", Prishtinë 2012

         Sintagma “Simfonia për darkën e qenit“ si shenjë titulli i një grafiti, është seman- ntikë e një semiotike të një kodi të veçantë të të rrëfyerit të subjektit në romanin më të ri të Arif Molliqit.

         Edhe në këtë roman, konstrukti strukturor i të rrëfyerit të lëndës letrare zhvillo-het përmes kapitujve të për numëruara, të cilët edhe me divergjencën dhe veçantitë në vetvete krijojnë unitetin dhe kontinuitetin e shqyrtimit tematik.

         Subjekti në këtë roman i rrëfyer në këtë mënyrë mund të kuptohet dhe të zbërthehet vetëm përmes një leximi të vëmendshëm.

Arif Molliqi është një krijues i konsoliduar dhe konceptual si poet dhe si romansier. Ai tashmë ka krijuar stilin dhe sistemin e vet autorial , që përkon me origjinalitet dhe veçanti. Këto tipare krijuese i hasim edhe në romanin më të ri të tij“Simfonia për darkën e qenit „ të botuar muaj më parë.

         Edhe në këtë roman, si ne romanin e mëparshëme „Gruaja e vizatuar nudo“ trajtohet tema; gjegjësisht enigma e kryerjes së nje krimi. Por në veprën e re, ky krim për ironi nuk është krim ndaj një qenie njerëzore por krim ndaj një qeni. E si groteskë ky „krim“ reflektohet me pasoja tragjike tek njeriu.

         Diku në një kazermë ushtarake afër qytetit D. bëhet vrasja e një qeni ushtarak. Duke qenë se është qen ushtarak, kjo vrasje konsiderohet krim dhe merr konotacione politike. Në kohën e vrasjes se qenit, në kazermën e Shkozës , njëkohësisht ndodhin edhe disa gjëra tragjike që mbulohen me një konspiracion të hekurt ushtarak. Në këtë krim e implikojnë , gjegjësisht e ndërlidhin Zog Shkozën. Pra, Zog Shkoza është kryepersonazhi i romanit , një personalitet me karakter tejet kompleksiv, enigmatik dhe të çuditshëm, me një të kaluar të hidhur dhe tragjike të shkaktuar nga sistemi totalitar komunist. Personazhet që bartin mbi vete rrëfimin fabular të romanit dhe që kanë raporte të caktuar me personazhin kryesore të kësaj vepre janë edhe Keqan Krasta, Eva, Zakja, Zari Krasta, Oficeri, togeri hetues ,ushtari etje, të cilët si karaktere dhe më të bëmat e tyre përbëjnë secili histori në vete.

         E gjithë ky kompleksitet rrëfimor përmes ngjarjeve, situatave karaktereve , përshkrimeve, gjykimeve, koordinohet përmes rrëfyesit gjegjësisht shkruesit të kësaj kronike. Autori edhe pse që në fillim të romanit na vë ne pah këtë përshkrues dhe raportin e tij me heroin e këtij romani, ngjarja zhvillohet jo si e përshkruar por si jetuar.

         „Simfonia për darkën e qenit„ është njëherë roman personazhi. Themi kështu duke pas parasysh nuancat e personalitetit të kryepersonazhit në këtë vepër. Zog Shpati është një person i përmbysure në një situatë psikologjike të një neurotiku të përshkalluar deri në gjendjen obsesionale.

1

Historia e Zog Shkozës është histori shpirtërore e mbyllur dhe e ndrydhur brenda qenies së tij. Ai është një viktimë e një faji të pabërë .Peripecitë e tija nëpër labirintet ndëshkimore ngjasojnë me ndëshkimet e heroit Piroi tek „Ishulli i pinguinëve „te Anatol Fransit. Andaj Zogu si Piroi „është fajtor „meqenëse është dënuar. Edhe pse vrasja e qenit sqarohet nga dëshmitari Omeri i Pal Lumit përmes rrëfimit të ushtarit, i cili tregon edhe për krime që janë bërë në atë kazermë ndaj gruas së përdhunuar nga ushtarët e shfrenuar dhe psikopatë. Skena e përshkruar në atë bordel ,është njëra nga pamja më e tmerrshme surealiste në gjithë letërsinë shqipe.

         Diskursi prozaik i Molliqit është shumë i pasur, si i tillë të afron kënaqësi në të lexuar me mundësi të shumta interpretimi. Te romani „Simfonia e darkës së qenit“ gjejmë elemente të stilit posmodern si: doble codin, intertekstualitetin, ironinë ,fiktivën, dokumentaritetin, citatshmërinë etje. Duke pasur parasysh këtë diskurs tekstual, ky roman mundëson perceptim dhe lexim të lexueseve të dy niveleve, atij semantik dhe semoitik. Lexuesit semantik i afron një fabule përmbajtjesore mjaft atraktive si me ngjarje dhe situata lehtë kuptimore që lexohen me një kureshtje dhe një frymë.

Ndërsa lexuesi i nivelit kritik, eseistik apo semiotik (sipas Umberto Eco-së) ka brumë të mjaftueshëm për një qasje lexueshmërie analitike dhe interpretuese.

Nëse kihet parasysh koha dhe ngjarja e subjektit tematik (ndodh në një vend dhe kohë reale)dhe momenti i të shkruarit të romanit(në një vend dhe kohë tjetër ), mund të thuhet se ky roman është një palimpsest. Është një palimpsest i shkruar mbi pergamenin e kujtimit dhe evokimit të një kohe të tmerrshme.

Ky roman nuk na del një kronikë zyzheistike e të rrëfyerit të thjeshtë linear. Në procedon e kësaj vepre letrare Molliqi i fut shumë elemente, që e bëjnë këtë roman te jetë roman i stilit të mirëfilltë posmodern.

Intertekstualiteti është sentencial që realizohet efektshëm me anë të citatshmërisë. Citohet Niçe për të vërë në pah shtazaraken njerëzore si dhe poeti i persekutuar Visar Zhiti, për të ilustruar linçimin intelektual nga regjimi totalitar.

         Ironia është shumë e shpeshtë në këtë roman, sidomos për mes gojës së Zakës për qentë dhe kinezët. Madje vetë sjellja e kryepersonazhit në procesin gjyqësor është ironike si tek personazhet e romaneve klasike postmoderrne që trajtojnë fajin absurd ose fajin pa faj. Fiktivja dhe imagjinativja ndërtohet në këtë syzhe përmes stisjes të teatrit të sojit të veçantë dhe lojës teatrore përmes hijeve të qenve ku dominon absurditeti përmes groteskes që njëherit është edhe metaforë

Bota psikologjike në këtë vepër vehet ne pah përmes anktheve dhe maktheve, gjysmë ëndrrave dhe fanitjeve, kryesisht në psikopatinë e pushtuesve ;veçanërisht shquhet tabloja e tmerrit të oficerit serb dhe shëtisë së tij vegimore nëpër kullën mistike shqiptare.

2

         Ky roman përgjithësisht ka një atmosferë të zymtë siç ishte vetë realiteti i asaj kohe. Zymtësinë e këtij romani e zbutë futja e erotikës, gjegjësisht dashuria e Zogut me Evën, kjo dashuri me intimitetin vizual lenë mbresa të veçanta tek lexuesi.

         E gjithë këtë konglomerat të gjerë lëndor shkrimtari arrin ta procedojë brenda një romani me jo shume faqe(202) në saje të stilit të tij të lartë, përmes një gjuhe të qartë dhe shumë të pasur e të pastër. Këtë autori e arrin ta bëjë sipas parimit të Satrit se: "stili është një ekonomi fjalësh".

         Arif Molliqi është njëri ndër autorët e rralle, që edhe pse jeton bukur gjatë në mërgim, krijon zhanre letrare që dojnë një angazhim dhe energji të madhe krijuese siç janë romanet , tematika e të cilëve vjen gjithherë nga vendlindja. Duke u bazuar në numrin veprave të botuar nga ky autorë në të gjitha gjinit dhe në nivelin e lartë artistik qe kanë ato , shpesh të vlerësuara lart nga kritika e të shpërblyera me çmime letrare, mund të konkludojmë që Arif Molloqi është një ndër autorët më serioz që po hynë dhe po bëhet emër i njohur në letërsinë integrale shqiptare dhe sigurisht në të ardhmen me ndonjë përkthim do depërtojë edhe jashtë saj. Këtë gjë ky autor e dëshmoi edhe me romanin me të ri „Simfonia për darkën e qenit „roman që lexohet me një kureshtje dhe kënaqësi të veçantë.