Dr. Nebi Islami: POEZI LUCIDE E KONTRASTEVE

• (“Premia e një pranvere”, poezi me autor Arif Molliqi, botoi “Rilindja” Prishtinë, 2000) 

Në përmbledhjen më të re “Premiera e një pranvere”, autori Arif Molliqi, nga shqetësimet e brendshme ka transhenduar një sintezë sublime të ekzistencës dhe të gjendjeve e të dukurive në shtrirjen e tyre mitiko-historike në prag të riciklimit në kohën aktuale në formë të përjetimeve, të providencave e të zbulesave të ndeshtrashave, të anktheve, të nostalgjisë, të dhembjes dhe synimeve jetike e të gjakimeve të rastit.

Struktura përmbajtjesore, e cila radhitet në katër ciklet me titujt metaforiko-simbolik Në fund kopshti, Natë në Bllacë, Lindim dhe vdesim për ty dhe Gjithçka prej fillimit,  mbizotërohet nga dy komponentë, që formësojnë një poetikë lucide-kontrastet me të cilat vihen në spikamë format e jetë së amshueshme dhe si antinomi  të tyre çastet efemere si përjetime subjektive të ballafaquara me frymëzim ekzistues si dimensione dikotomike të qenësisë me kuptime, mesazhe e vizione të qarta të supremacionit të saj që është madhështore e fisnike ndaj jetës me instinkte, me inercion dhe nën trysninë e shtresëzimeve negative të vetëdijes.

Esenca komplekse si shumësi kuptimore

Nga ky kontekst, këto krijime ngërthejnë më vete veçori të poetikës lirike, epiko-lirike, dramatike dhe refleksive të një versifikacioni stabil, që gërshetohet përmes thyerjes metrike dhe sintaktike të njësive dhe të tërësisë të shndërruar me vargun modern.

Në ciklin Në fund kopshti, elementet e poetikës shprehen përmes gjuhës së mprehtë që brufullon, në dukje të thjeshtë, por me esencë komplekse si shumësi kuptimore që buron nga simbolika, paradigmat dhe begatia e tropeve dhe figurave.

Nga këto pikëvështrime poeti jo rrallë në formë të narracionit epik paralajmëron idenë në mënyrë që me mjeshtri të bëjë transformimin dhe kalimin në sferën e lirizmit sublim, duke vënë në spikamë parandjenja ndeshtrashash për ta ngritur zërin e kushtrimit, për të ringjallur evokime për kohët e liga apo për të shpalosur plagët historike që përtëriten në kohen aktuale.  Dhe, kështu, në një hallkë kompozicionale të qëndrueshme gërshetohen epikja dhe lirikja në formë të frymëzimit lucid, ku shpërthen vrulli jetësor në kulmin e mynxyrës, ku vdekja e individit shndërrohet në negacion të vetvetes për ta mposhtur zhbërjen kolektive. Në rastet e tjera stigmatizohet fuqishëm pacifizmi i vetëdijes si shtresëzim negativ dhe paraqitet tragjikja e dhimbja me përmasa kozmike si pasojë e kataklizmave, e lëvizjeve të përbrendshme antihistorike dhe e lugatosjeve aktuale, siç shprehet në vargjet eksituese të poezisë Premiera e motit të lig, që paraqet kulmin trishtimit:

Dreqërit e dehur me helmeta pinë njëri-tjetrin

duke lëpirë qefinët në premierën e motit të lig

Në ciklin e dytë Nata në Bllacë shprehet dhembja e thellë dhe pafuqia lirike për fatin tragjik të njeriut të virgjër, nota pesimiste dhe pafuqia për të vepruar në një anë dhe si kontrapunkt forca rebeluese kundër tradhtive historike për të stigmatizuar hipokrizinë që rrënon çdo gjë me thekse patetike dhe me skepsë ndaj forcës së vetëdijes kolektive për t´u ngritur mbi situatën anomale në një kohë të fashitjes së gjallërisë dhe në këtë kontekst nota e mallit dhe e nostalgjisë që përvëlon në dhe të huaj.

Depërtimi në ontologjinë e qenësisë individuale

Në frymën e kontrasteve edhe në poezitë e tjera përkatëse (Epshi i dashurisë) ngritët me vrull kundër konfuzionit historik që si recidiv shpërthen në kohën aktuale dhe në çastin nota e optimizmit kur e sheh dhe e gjen rrugën e mirëqenies së amshueshme përmes ngadhënjimit të dashurisë ndaj urrejtjes (Gërshetat e dashurisë).

Ciklin e tretë Lindim dhe vdesim për ty përshkohet nga lindja himnizuese e kushtrimit, dehja nga vitaliteti dhe forca e shpirtit të pamposhtshëm në ngulmimet për prapësimin e dhunës, të shtresëzimeve negative krahas rrugës plot gjemba, vështirësi e nebuloza që shkaktohen nga forca të errëta.

Në disa poezi ndihet nota e thellë elegjiake për vatanin e tij, dhembja, por edhe krenaria për rrugën përplot martirizim me variacione të shumta, duke studiuar tragjeditë mitiko-historike, që shpërthejnë me forcën brutale në kohën aktuale dhe si kontrast rikthimi në temën e dashurisë si formë e ngadhënjimit të jetës së denjë, të cilën e shpreh përmes lidhjes së amshueshme në truallin, historinë  dhe shqetësimet me gjendjen aktuale në vlugun e luftës për të mbijetuar (Mbrojtja nga ujqit).

Cikli i fundit Gjithçka prej fillimit, krahas patetikës dhe notës jo rrallë zhgënjyese për shkak të tjetërsimeve, zvetënimit të traditës së mirë dhe aty-këtu vegullisë ankthit nga rreziku i zhbërjes së mundshme, gjithashtu ngërthen vrullin dhe forcën e kushtrimit për rifillimin e përtëritjes dhe stigmatizon jetën e padenjë. Në disa nga poezitë që shquhen si margaritarë, gjejmë forma të pasqyrimeve rituale me të cilat depërtohet në ontologjinë e qenësisë individuale dhe kolektive në forma të lutjeve rituale metaforike, me të cilat nxitet dhe urohet ngadhënjimi  mbi mynxyrën dhe ngritja mbi rrëmujat e stuhive, si dhe glorifikohet forca që godet të ligën, ndërgjegjësimin për mjedisin përreth dhe vetveten, si vizioni i ngritjes mbi situatat, me të cilin përfundohet cikli me poezinë Fryn era:

Ja si numërojmë

ndryshe nuk dimë

as plisat s´harruam

Nga thekset e mësipërme mund të nxirret gjykimi dhe vlerësime se vëllimi Premiera e një pranvere, krahas kuptimeve, mesazheve dhe vizioneve të reja, shënon depërtime cilësore në fushën e kristalizimit të gjuhës së mprehtë, të stilit ekzistues, të versifikacionit modern dhe sjell vlera të çmueshme ideoartistike dhe estetike në transhendimin poetik në relacionin histori-aktualiteti përmes imagjinatës së bujshme, duke krijuar një poetikë, në të cilën tropet dhe figurat, siç janë metaforat, perifrazat, personifikimet, lajtmotivet, gradacionet dhe aty-këtu hiperbolat i japin freski, duke u bërë të akseptueshme si për lexuesin e rëndomtë, ashtu edhe për elitën intelektuale dhe kritikët që e vështrojnë poezinë në thellësinë e saj kontemplative.