Adem Gashi: SUBSTANCA E PËRPUNUAR

Observim poetik

(Arif Molliqi " Premiera e një pranvere" poezi, botoi Rilindja, Prishtinë 2000)

Krahasimi është King Size (masë mbretërore) e një standardi. S´kam si të mos e marr si pikë referenciale në këtë observim për vargjet e Molliqit. Ky krahasim, që t´i iki keqkuptimit, nuk bëhet për vlerën, po për metodologjinë e përpunimit substancial të materies artistike. Shoh këtu pra metodologjinë e labirintit borhesian: një shkallë të lartë abstragimi. Mu ky fakt vjen e shndërrohet në vlerë.

Autori nuk është lodhur të krijojë një strukturë të përkryer formale të tipit eliptik, dhe as iluzionin e librit total. Ndarja në voriacione, në njësi ose siç është bërë praktikë të thuhet - në cikle, më shumë i detyrohet kodeksit tematik: meditim, dashuri, kurbet, po edhe tipologjisë së ndërtimit: potret, peizazh e të tjera. Ndërkaq rezonanca e librit mbështetet në imazhe harmonike të ndërtuara me mjete figurative të paradoksit, të groteskut dhe të ironisë.

Arifi është ndër autorët e paktë që ka disiplinuar ndjenjën dhe mendimin. Klithma, retorikë dhe aklamacione nuk gjejmë mandje as në vargjet për të rënët, as në mallin e kurbetçarit as dhe në poezinë me po këtë titull: Retorikë. Ne e dimë se shpirti i poetit lëngon e pikon lot, po Molliqi si një maestro i vërtetë bën pozën e indiferencës. Si duket vargjet janë krijuar për një lexim së brendshmi.

Esteti i njohur Foght thoshte: Kur dëgjoni Simfoninë Pranverore ju as shihni lule, as gjelbërim, as cicërime zogjsh, por tingujt brenda shpirtit tuaj krijojnë pranverën, flladin pranveror.

Ja, sa për ilustrim, disa shëmbëllime: 

/ Erdhën kujtimet prej fshati/

Me një pemë nga kopshti (faqe 11,

/ Në çdo hije të pemës/

Pushojnë orët e mallkimit ( f. 13, 

Ora e murit bëhet xheloze/

kur sheh moshën time në pikturë (f. 15,  /

Veshi nata veladonin e murgut ( f. 27,

/ Lëvizi terri/ para nesh arriti diku (f. 59.

Nganjëherë edhe proverbialin e mirënjohur e inkuadron, por gjithnjë si substancë të përpunuar imagjinative: / Nuk ndalem vrapin/ deri te kau i zi/ f. 65.

Kronosi e ngjizje së këtyre poezive është pranvera e nëntëdhjete nëntës e shekullit që shkoi. Së këndejmi premierë. Ndërkaq njësia "Natë në Bllacë" është e mbushur me xhevahire të zezë poetik. Keni parasysh se si poetizohen edhe politika, edhe drejtësia, edhe dokumentet administrative:

/ U zverdhen fjalët/

Nëpër kartat e të drejtave/

njeriu për njeriun ujk/ f. 31.

Kaq. Ja si shpërfushet blofi politik me sharmin e artit. Në poezinë Lakimi, me mjete të lojës estetike e stilistike e ka bërë materie arti kategorinë gramatikore të rasave duke i dhënë kuptim lartësor fatit të etnisë dhe të atdheut. Krijimi poetik duke qenë një akt tërësisht individual s´ka sesi të mos projektojë edhe trajektoren e vijës jetësore të autorit. Këtë projeksion e gjejmë tek poezia; Intenerari, vargje prej të cilës tashmë kam përmendur.

Gjithçka prej fillimit- është poezia që mbyll këtë vëllim dhe ka një intonim të urtisë volteriane: Kopshtin duhet punuar. Rinisja, rifillimi në të vërtetë jeta që vazhdon dhe ky nuk është një kandil, një optimizëm i shpifur po para së gjithash një gjëllim stoik nëpër rravgamat e jetës.

Si ta mbyll këtë observim poetik? Thjesht por me një konstatim serioz. Ky libër dëshmon stad pjekurie artistike të njëmendtë të autorit. Po të mos ishte kështu, Arifi nuk do të thoshte;

/Të vetmit shkrimtar/

i thuani s´dua të jem personazh/

i romaneve të tij/ f.57